Có nhiều người rất kỹ tính, thích sự ngăn nắp tuyệt đối hoặc rửa tay rất nhiều lần. Họ thường nói vui rằng đó là bị OCD. Tuy nhiên, ranh giới giữa một thói quen ưa sạch sẽ và rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) thực sự là rất lớn. Đây không phải là một đặc điểm tính cách đơn thuần mà là một vấn đề sức khỏe tâm thần mạn tính, nơi người bệnh bị mắc kẹt trong những vòng lặp lo âu không lối thoát.
- Chứng sợ đám đông là gì? Dấu hiệu và cách điều trị hiệu quả
- Tư duy tiêu cực là gì? Dấu hiệu nhận biết tình trạng này
- Mindset là gì? Điều này mang lại lợi ích gì?
Thực chất rối loạn ám ảnh cưỡng chế là gì? Phân biệt tình trạng này với tính ưu sạch sẽ như nào? Cùng khám phá sâu hơn các thông tin liên quan ở bài viết ngày hôm nay với cố vấn chuyên môn TS. BS Nguyễn Thị Minh Thu.
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế là gì?
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) là một dạng rối loạn lo âu đặc trưng bởi sự xuất hiện đồng thời của hai yếu tố: ám ảnh và hành vi cưỡng chế.
Ám ảnh là những ý nghĩ, hình ảnh hoặc thôi thúc xuất hiện trong tâm trí người bệnh một cách không mong muốn và lặp đi lặp lại. Những suy nghĩ này thường mang tính tiêu cực và gây ra cảm giác lo sợ tột độ, ví dụ như nỗi sợ bị nhiễm trùng, sợ quên khóa cửa gây hỏa hoạn, hay ám ảnh về việc mọi thứ phải sắp xếp đối xứng.
Để giảm bớt sự căng thẳng do các ám ảnh này gây ra, người mắc rối loạn ám ảnh cưỡng chế cảm thấy bị thôi thúc phải thực hiện các hành vi cưỡng chế. Đây là những hành động lặp lại theo một quy tắc cứng nhắc (như rửa tay, kiểm tra, đếm số, sắp xếp đồ vật). Việc thực hiện các hành vi này chỉ giúp họ giải tỏa lo âu tạm thời, nhưng sau đó vòng lặp ám ảnh lại nhanh chóng quay trở lại.
Dấu hiệu nhận biết điển hình của bệnh
Biểu hiện của rối loạn ám ảnh cưỡng chế rất đa dạng, nhưng thường xoay quanh các chủ đề chính giúp chúng ta dễ dàng nhận diện.
Nhóm triệu chứng về sự sạch sẽ
Người bệnh luôn bị ám ảnh rằng tay mình dính bẩn hoặc vi trùng, dẫn đến hành vi rửa tay hoặc tắm rửa liên tục hàng giờ đồng hồ. Thậm chí, họ rửa kỹ đến mức da tay bị trầy xước, bong tróc hoặc viêm da nhưng vẫn không cảm thấy yên tâm. Họ thường né tránh chạm vào các vật dụng công cộng như tay nắm cửa, nút bấm thang máy.
Nhóm triệu chứng về sự kiểm tra
Người bệnh luôn sống trong sự nghi ngờ và bất an về sự an toàn. Họ phải kiểm tra khóa cửa, van gas, các thiết bị điện nhiều lần trước khi ra khỏi nhà. Một đặc điểm dễ thấy là dù đã kiểm tra kỹ lưỡng, nhưng chỉ vừa quay lưng đi, ý nghĩ nghi ngờ lại ập đến khiến họ phải quay lại kiểm tra thêm một lần nữa.
Nhóm triệu chứng về sự cân đối và trật tự
Người mắc rối loạn ám ảnh cưỡng chế cảm thấy vô cùng bứt rứt, khó chịu nếu đồ vật bị lệch hoặc không theo thứ tự. Họ có thể mất rất nhiều thời gian chỉ để chỉnh lại vị trí của sách vở, quần áo hay đồ dùng trên bàn cho đến khi cảm thấy mọi thứ đã “vào đúng vị trí”.
Phân biệt rối loạn ám ảnh cưỡng chế và tính cách cầu toàn
Đối với người có tính cách cầu toàn hay ưa sạch sẽ, họ chủ động lựa chọn việc dọn dẹp và sắp xếp vì điều đó mang lại niềm vui, sự thỏa mãn hoặc giúp công việc hiệu quả hơn. Họ kiểm soát được hành vi của mình và có thể dừng lại bất cứ lúc nào mà không cảm thấy khó chịu.
Ngược lại, người bị rối loạn ám ảnh cưỡng chế thực hiện hành vi vì bị thúc ép bởi nỗi sợ hãi. Họ không hề cảm thấy vui vẻ khi phải rửa tay hay kiểm tra cửa liên tục, thậm chí họ cảm thấy mệt mỏi và muốn dừng lại nhưng không thể. Nếu cố gắng cưỡng lại, mức độ lo âu sẽ tăng vọt. Đặc biệt, các hành vi này tiêu tốn rất nhiều thời gian (thường hơn 1 giờ mỗi ngày) và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt cá nhân.
Người mắc hội chứng OCD có nguy hiểm không?
Mặc dù rối loạn ám ảnh cưỡng chế hiếm khi đe dọa trực tiếp đến tính mạng ngay lập tức, nhưng nếu không được điều trị, nó có thể gây ra những hệ lụy nghiêm trọng về cả thể chất lẫn tinh thần.
Việc thực hiện các hành vi cưỡng chế quá mức có thể gây tổn thương cơ thể. Ví dụ, người bệnh rửa tay quá nhiều với hóa chất tẩy rửa mạnh có thể dẫn đến viêm da tiếp xúc, nhiễm trùng da. Những người mắc chứng nhổ tóc hay cạy da có thể gây ra các tổn thương vĩnh viễn trên cơ thể. Ngoài ra, trạng thái lo âu, căng thẳng kéo dài còn là nguyên nhân dẫn đến các vấn đề như mất ngủ mạn tính, đau dạ dày, rối loạn tiêu hóa và suy giảm hệ miễn dịch.
Người bệnh thường mất khả năng tập trung vào công việc và học tập do tâm trí luôn bị các ý nghĩ ám ảnh xâm chiếm. Họ có xu hướng thu mình, né tránh các mối quan hệ xã hội vì sợ tiếp xúc hoặc sợ người khác phát hiện ra hành vi kỳ lạ của mình. Trong những trường hợp nghiêm trọng, cảm giác tuyệt vọng vì không thể thoát khỏi vòng lặp bệnh lý có thể dẫn đến trầm cảm, thậm chí nảy sinh ý nghĩ tiêu cực.
Phương pháp điều trị và kiểm soát bệnh hiệu quả
Hiện nay Đã có những phác đồ điều trị rối loạn ám ảnh cưỡng chế rất hiệu quả, kết hợp giữa can thiệp y tế và các biện pháp tự chăm sóc tại nhà.
Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT)
Khi áp dụng liệu pháp nhận thức hành vi, bệnh nhân sẽ được hướng dẫn tiếp xúc dần dần với nỗi sợ (ví dụ: chạm tay vào vật nghi là bẩn) nhưng cố gắng không thực hiện hành vi cưỡng chế (không rửa tay ngay). Qua thời gian, não bộ sẽ học được cách thích nghi và mức độ lo âu sẽ giảm dần. Trong trường hợp cần thiết, bác sĩ sẽ kê đơn các thuốc để cân bằng hóa chất não bộ, giúp giảm bớt cường độ lo âu.
Bên cạnh việc gặp bác sĩ, người bệnh hoàn toàn có thể áp dụng các phương pháp đơn giản để kiểm soát triệu chứng:
- Kỹ thuật thư giãn và thiền định: Tập hít thở sâu, yoga hoặc thiền định mỗi ngày giúp điều hòa hệ thần kinh, giảm bớt mức độ căng thẳng nền của cơ thể. Khi tâm trí bình tĩnh hơn, người bệnh sẽ dễ dàng đối phó với các ý nghĩ xâm nhập.
- Tập thể dục đều đặn: Vận động thể chất giúp kích thích cơ thể sản sinh endorphin mang lại cảm giác tích cực, đồng thời làm giảm các hormone căng thẳng như cortisol dư thừa.
- Tham gia nhóm hỗ trợ: Việc chia sẻ và lắng nghe kinh nghiệm từ những người cùng cảnh ngộ sẽ giúp người bệnh cảm thấy không bị đơn độc, giảm bớt sự mặc cảm và có thêm động lực điều trị.
- Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi sức khỏe tinh thần. Việc thiếu ngủ sẽ làm não bộ nhạy cảm hơn và khiến các triệu chứng OCD trở nên trầm trọng hơn.
Hỗ trợ giấc ngủ từ thảo dược với Harman Tuệ Tĩnh
Rất nhiều người thường xuyên lo âu, những dòng suy nghĩ lặp lại không ngừng khiến não bộ luôn trong trạng thái kích thích, dẫn đến khó ngủ, ngủ chập chờn. Khi thiếu ngủ, khả năng kiểm soát cảm xúc và hành vi của người bệnh càng trở nên yếu ớt hơn.
Để hỗ trợ cải thiện giấc ngủ và làm dịu hệ thần kinh một cách tự nhiên, việc sử dụng các sản phẩm thảo dược như Harman Tuệ Tĩnh là một giải pháp hỗ trợ đang được nhiều người lựa chọn. Sản phẩm được bào chế dưới dạng siro lỏng, dễ hấp thu, tập trung vào việc cải thiện tình trạng mất ngủ và thư giãn hệ thần kinh.
Thành phần chính trong sản phẩm bao gồm Lạc Tiên, Vông Nem và Lá Sen có tác dụng hỗ trợ dưỡng tâm, an thần, giúp xoa dịu những căng thẳng thần kinh, đưa cơ thể vào trạng thái thư thái để dễ dàng đi vào giấc ngủ. Kết hợp với Xuyên Khung và Đinh Lăng hỗ trợ tăng cường lưu thông máu não, giúp giảm bớt cảm giác nặng đầu, mệt mỏi sau khi thức dậy. Sử dụng Harman Tuệ Tĩnh là cách đơn giản để chăm sóc giấc ngủ, tạo nền tảng sức khỏe tinh thần vững chắc hơn để đối phó với các rối loạn lo âu.
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) là một dạng rối loạn lo âu mạn tính, được xác định bởi sự tồn tại song hành giữa các ý nghĩ ám ảnh gây sợ hãi và những hành vi cưỡng chế lặp lại nhằm giảm bớt căng thẳng. Tình trạng này khác biệt hoàn toàn với thói quen ưa sạch sẽ hay tính cách cầu toàn, bởi nó xuất phát từ những thôi thúc nội sinh không mong muốn và gây ra những trở ngại thực tế trong sinh hoạt thường ngày.
Nếu bạn cần được tư vấn thêm về tình trạng mất ngủ, ngủ chập chờn hoặc tìm sản phẩm hỗ trợ phù hợp, vui lòng liên hệ tổng đài miễn cước 1800 2295 hoặc truy cập website của Dược phẩm Tuệ Tĩnh để đọc thêm nhiều bài viết hữu ích khác về sức khỏe.
