Bạn có bao giờ tỉnh giấc giữa đêm, đầu óc tỉnh táo nhưng cơ thể lại không thể cử động hay nói thành tiếng? Cảm giác ấy vừa thật vừa mơ, khiến nhiều người sợ hãi, đặc biệt khi hiện tượng này xảy ra lặp lại nhiều lần. Đó chính là trạng thái nửa tỉnh nửa mê – một phản ứng sinh lý phức tạp nhưng thường bị hiểu sai hoặc gắn liền với yếu tố tâm linh.
- Bạn biết cách có một giấc ngủ nhanh chóng ngay chưa?
- Chế độ ăn địa trung hải giúp tăng cường sức khỏe như nào?
- Tiếng ồn trắng là gì? Nó mang lại lợi ích nào cho giấc ngủ?
Hiện tượng này là một rối loạn tạm thời trong chu kỳ giấc ngủ, xảy ra khi hoạt động giữa não bộ và hệ cơ không đồng bộ. Khi não bộ bắt đầu hoạt động trở lại trong khi cơ thể vẫn ở trạng thái thư giãn sâu, người ngủ có thể ý thức rõ ràng về môi trường xung quanh nhưng không thể cử động hay nói chuyện.
Dưới góc nhìn của Dược phẩm Tuệ Tĩnh và cố vấn chuyên môn PGS. Nguyễn Quang Duật qua bài viết hôm nay sẽ giúp bạn nắm rõ hơn về hiện tượng này và các phương pháp cải thiện giấc ngủ hiệu quả.
Trạng thái nửa tỉnh nửa mê là gì?
Trạng thái nửa tỉnh nửa mê, hay còn gọi là tê liệt khi ngủ là tình trạng khi ý thức tỉnh táo nhưng cơ thể vẫn chưa sẵn sàng để vận động. Giấc ngủ của con người được chia thành hai giai đoạn chính là ngủ sâu (Non-REM) và ngủ mơ (REM). Trong giai đoạn REM, não bộ hoạt động mạnh, ghi nhớ và xử lý thông tin, trong khi các cơ được “vô hiệu tạm thời” để ngăn cử động theo giấc mơ. Nếu bạn tỉnh giấc giữa giai đoạn này, ý thức hoạt động nhưng cơ thể vẫn đang nghỉ, tạo ra cảm giác tỉnh mà không thể di chuyển.
Nhiều người trong trạng thái này cho biết họ cảm thấy như bị giữ chặt, không thể nói, thở nặng nề hoặc có cảm giác có người ở gần. Những cảm giác đó không xuất phát từ yếu tố siêu nhiên mà là sự nhầm lẫn tạm thời giữa hoạt động của các vùng não kiểm soát giác quan và vận động. Điều này có thể xảy ra ở bất kỳ ai, đặc biệt là khi cơ thể mệt mỏi, thiếu ngủ hoặc chịu áp lực tâm lý kéo dài.
Nguyên nhân dẫn đến trạng thái nửa tỉnh nửa mê
Trạng thái nửa tỉnh nửa mê thường không xảy ra ngẫu nhiên mà là kết quả của nhiều yếu tố sinh lý và tâm lý tác động cùng lúc. Nhìn chung, nguyên nhân có thể chia thành các nhóm chính sau: rối loạn nhịp sinh học, căng thẳng thần kinh, lối sống thiếu khoa học và ảnh hưởng của bệnh lý hoặc thuốc điều trị.
Thiếu ngủ và rối loạn nhịp sinh học
Cơ thể con người hoạt động theo nhịp sinh học tự nhiên kéo dài 24 giờ, trong đó hormone melatonin đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa thời điểm thức và ngủ. Khi bạn ngủ không đủ giấc hoặc thay đổi giờ giấc thất thường, lượng melatonin giảm, còn cortisol lại tăng. Sự mất cân bằng này khiến giấc ngủ bị nông và dễ bị gián đoạn.
Người làm việc ca đêm, thường xuyên thức khuya hoặc jet lag, thay đổi múi giờ đột ngột thường gặp tình trạng này nhiều hơn, vì não không kịp thích nghi với chu kỳ nghỉ ngơi mới. Khi đó, các giai đoạn ngủ không diễn ra trọn vẹn, tạo điều kiện cho trạng thái nửa tỉnh nửa mê xuất hiện.
Căng thẳng, lo âu
Sau rối loạn nhịp sinh học, yếu tố tâm lý là nguyên nhân phổ biến thứ hai. Căng thẳng kéo dài khiến hệ thần kinh giao cảm hoạt động liên tục, khiến cơ thể khó thư giãn hoàn toàn khi ngủ. Khi đó, não bộ có thể tỉnh sớm hơn cơ thể, khiến ý thức và vận động không đồng bộ.
Nhiều người gặp căng thẳng cho biết họ có cảm giác nặng ngực hoặc khó thở khi ngủ, thậm chí tưởng như có ai đó ở gần. Đây là hiện tượng não vẫn đang xử lý tín hiệu cảm giác như trong giấc mơ, chứ không phải tình trạng thực thể nguy hiểm.
Ảnh hưởng của thiết bị điện tử
Ánh sáng xanh từ điện thoại, tivi hoặc máy tính vào buổi tối có thể làm rối loạn tín hiệu sinh học tự nhiên, khiến não bộ nhầm lẫn giữa ban ngày và ban đêm. Ngoài ra, ăn no, uống cà phê, rượu bia hoặc hút thuốc trước khi ngủ cũng là những yếu tố làm giảm chất lượng giấc ngủ, tăng nguy cơ nửa tỉnh nửa mê.
Bệnh lý nền và tác dụng phụ của thuốc
Một số bệnh như chứng ngưng thở khi ngủ, thiếu máu não, rối loạn nội tiết, trầm cảm nhẹ hoặc việc sử dụng thuốc an thần, chống trầm cảm kéo dài có thể làm thay đổi cấu trúc giấc ngủ. Khi giai đoạn ngủ mơ (REM) kéo dài hoặc bị gián đoạn, khả năng xuất hiện trạng thái nửa tỉnh nửa mê cũng tăng lên.
Những điểm cần lưu ý đặc biệt?
Phần lớn các trường hợp nửa tỉnh nửa mê chỉ kéo dài trong thời gian ngắn và không gây tổn thương. Tuy nhiên, nếu hiện tượng này xảy ra thường xuyên, đó có thể là dấu hiệu cho thấy chu kỳ giấc ngủ của bạn đang bị rối loạn hoặc cơ thể đang chịu áp lực thần kinh kéo dài.
Người gặp tình trạng này lặp lại nhiều lần thường cảm thấy mệt mỏi, uể oải sau khi thức dậy dù đã ngủ đủ giờ. Một số người còn mô tả cảm giác lo lắng, sợ ngủ, hoặc bị ác mộng lặp đi lặp lại. Khi giấc ngủ bị gián đoạn thường xuyên, não không có đủ thời gian phục hồi, dẫn đến giảm khả năng tập trung, suy giảm trí nhớ và dễ cáu gắt.
Cách cải thiện tình trạng tỉnh giấc giữa đêm
Việc cải thiện tình trạng nửa tỉnh nửa mê không thể chỉ dừng ở việc ngủ nhiều hơn, mà cần xây dựng lại thói quen sinh học, giảm căng thẳng và tạo điều kiện cho giấc ngủ tự nhiên được phục hồi.
Duy trì giờ ngủ và giờ thức ổn định
Một trong những nguyên nhân cốt lõi của tình trạng nửa tỉnh nửa mê là sự rối loạn giấc ngủ. Do đó, việc duy trì lịch ngủ – thức cố định là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Hãy đi ngủ và thức dậy vào cùng một thời điểm mỗi ngày, kể cả cuối tuần.
Khi đồng hồ sinh học được ổn định, cơ thể sẽ tự động sản xuất melatonin vào thời điểm phù hợp, giúp giấc ngủ đến tự nhiên hơn. Sau khoảng 2–3 tuần duy trì đều đặn, bạn sẽ nhận thấy giấc ngủ sâu và ít bị gián đoạn hơn.
Thư giãn thần kinh và giảm căng thẳng
Trước khi ngủ, hãy dành thời gian cho các hoạt động giúp thư giãn như tắm nước ấm, nghe nhạc nhẹ hoặc đọc sách. Một số người thấy hiệu quả khi tập thiền hoặc hít thở sâu theo nhịp đều, giúp giảm nhịp tim và kích hoạt phản xạ thư giãn tự nhiên của cơ thể.
Nên hạn chế mang công việc, thiết bị điện tử hay các vấn đề căng thẳng vào phòng ngủ. Không gian nghỉ ngơi cần được tách biệt hoàn toàn để não nhận biết đây là thời điểm “ngắt kết nối” khỏi căng thẳng ban ngày.
Cải thiện môi trường ngủ
Môi trường ngủ đóng vai trò lớn trong việc ổn định giấc ngủ. Phòng ngủ nên yên tĩnh, thoáng khí và có ánh sáng nhân tạo màu sắc ấm nhẹ. Nhiệt độ lý tưởng nằm trong khoảng 24–26°C. Ánh sáng xanh hoặc tiếng ồn nhỏ cũng có thể làm giảm chất lượng giấc ngủ, do đó, nên tắt hoàn toàn các thiết bị điện tử và sử dụng rèm chắn sáng nếu cần.
Ngoài ra, lựa chọn nệm và gối phù hợp giúp lưu thông máu tốt hơn, giảm tình trạng tê mỏi và hỗ trợ tư thế nằm thoải mái, đặc biệt cho người có xu hướng bị nửa tỉnh nửa mê khi nằm ngửa.
Công nghệ hỗ trợ giấc ngủ
Một số ứng dụng phát âm thanh thư giãn hoặc tiếng “white noise” giúp não bộ giảm kích thích và dễ chuyển vào giai đoạn ngủ sâu. Khi được sử dụng đúng cách, đây là những công cụ hữu ích giúp ổn định giấc ngủ tự nhiên mà không cần đến thuốc.
Hỗ trợ giấc ngủ tự nhiên: Harman Tuệ Tĩnh
Với nhịp sống hiện đại, nhiều người dù cố gắng thay đổi lối sống vẫn gặp khó khăn trong việc ngủ ngon. Khi đó, việc sử dụng các sản phẩm hỗ trợ có nguồn gốc thảo dược là một lựa chọn an toàn và được nhiều người tìm kiếm. Harman Tuệ Tĩnh là sản phẩm được Dược phẩm Tuệ Tĩnh nghiên cứu và phát triển với mục tiêu hỗ trợ cải thiện chất lượng giấc ngủ, giúp người dùng thư giãn và dễ đi vào giấc ngủ hơn. Sản phẩm được bào chế hoàn toàn từ thảo dược tự nhiên, không chứa tân dược, an toàn cho người sử dụng lâu dài.
- Lạc Tiên, Lá Sen và Vông Nem giúp an thần nhẹ, giảm căng thẳng thần kinh, hỗ trợ người dùng dễ đi vào giấc ngủ và hạn chế tình trạng thức giấc giữa đêm.
- Đinh Lăng và Xuyên Khung giúp tăng lưu thông máu não, giảm cảm giác nặng đầu, mệt mỏi sau khi ngủ dậy, đồng thời hỗ trợ tinh thần tỉnh táo hơn vào buổi sáng.
Sự kết hợp hài hòa của các thảo dược này giúp cơ thể được thư giãn, giảm lo âu, từ đó hỗ trợ giấc ngủ tự nhiên hơn. Harman Tuệ Tĩnh không gây lệ thuộc, không gây mệt mỏi khi tỉnh giấc và có thể dùng cho người lớn tuổi, người làm việc căng thẳng hoặc người thường xuyên bị rối loạn giấc ngủ.
Trạng thái nửa tỉnh nửa mê là hiện tượng sinh lý tạm thời xảy ra khi não và cơ thể không chuyển pha ngủ đồng bộ. Dù không nguy hiểm, nhưng nếu xuất hiện thường xuyên, nó có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ và sức khỏe tinh thần. Khi cơ thể được thư giãn và phục hồi đúng cách, giấc ngủ sẽ trở nên sâu hơn, trọn vẹn hơn và tinh thần cũng sảng khoái hơn mỗi sáng.
Liên hệ hotline Dược phẩm Tuệ Tĩnh 1800 2295 (Miễn cước) hoặc đặt lịch khám tại Phòng khám YHCT Tuệ Tĩnh Đường TẠI ĐÂY để nhận tư vấn chuyên sâu và tận tâm nhất cho sức khỏe của bạn và gia đình.
