Hoa mắt chóng mặt là hiện tượng rất phổ biến mà hầu như ai cũng từng trải qua. Đúng là thiếu máu có thể gây hoa mắt, nhưng nó còn có thể là tín hiệu cảnh báo từ rất nhiều bệnh lý khác nguy hiểm hơn, bao gồm các vấn đề về thần kinh, tim mạch, chuyển hóa, tai mũi họng (tiền đình), hoặc thậm chí là rối loạn tâm lý.
Để tìm đúng hướng giải quyết và quản lý hiệu quả tình trạng hoa mắt chóng mặt, việc hiểu rõ sự những nguyên nhân đa dạng đằng sau chúng là vô cùng quan trọng. Với sự tham vấn chuyên môn từ PGS TS BS Phạm Hồng Vân – Phó giám đốc Bệnh viện Châm cứu Trung ương, bài viết sẽ cùng bạn đọc làm sáng tỏ vấn đề này.
Hoa mắt chóng mặt là gì?
Trước khi đi sâu vào tìm hiểu nguyên nhân hoa mắt chóng mặt và các biện pháp khắc phục, việc làm rõ các khái niệm liên quan là bước đầu tiên cần thiết để có cái nhìn đúng đắn.
Hoa mắt là một thuật ngữ rộng, mô tả cảm giác đầu óc lâng lâng, xây xẩm, choáng váng, không vững, như thể sắp ngất xỉu. Người bệnh có thể cảm thấy môi trường mờ ảo nhưng không có ảo giác về sự chuyển động. Cảm giác này thường xuất hiện từ từ, liên quan đến thay đổi tư thế hoặc các yếu tố toàn thân.
Chóng mặt thực sự (Vertigo) là ảo giác đặc thù về sự chuyển động. Người bệnh cảm thấy bản thân hoặc môi trường xung quanh đang xoay tròn, lắc lư mạnh mẽ dù đứng yên. Cơn chóng mặt thường đột ngột, dữ dội, kèm buồn nôn, nôn ói, mất thăng bằng nghiêm trọng, và đôi khi là cử động mắt bất thường (rung giật nhãn cầu).
Việc phân biệt hoa mắt và chóng mặt có ý nghĩa quan trọng trong định hướng chẩn đoán nguyên nhân:
- Nguyên nhân gây hoa mắt thường liên quan vấn đề cung cấp máu lên não chung (hạ huyết áp, thiếu máu, bệnh tim mạch), rối loạn chuyển hóa (hạ đường huyết, mất nước), tác dụng phụ của thuốc, hoặc yếu tố tâm lý (rối loạn lo âu, stress).
- Nguyên nhân gây chóng mặt chủ yếu xuất phát từ rối loạn hệ thống tiền đình (ở tai trong và đường dẫn truyền thần kinh liên quan) – hệ thống duy trì cảm giác thăng bằng.
- Rối loạn thăng bằng khác: Bao gồm cảm giác không vững khi đi không kèm ảo giác xoay, hoặc cảm giác sắp ngã nhưng chưa ngất. Có thể do yếu cơ, vấn đề thần kinh cảm giác sâu, hoặc thị giác.
Nguyên nhân phổ biến tình trạng hoa mắt chóng mặt
Hoa mắt chóng mặt là một triệu chứng, phản ánh rối loạn của một hoặc nhiều hệ thống. Xác định đúng nguyên nhân là cách giúp người bệnh khắc phục hiệu quả nhất.
Các rối loạn liên quan đến hệ thống tiền đình
Hệ thống tiền đình ở tai trong đóng vai trò trung tâm duy trì thăng bằng.
- Chóng mặt tư thế kịch phát lành tính (BPPV): Nguyên nhân phổ biến nhất gây chóng mặt vertigo đột ngột. Do các tinh thể canxi (sỏi tai) bong ra di chuyển lạc chỗ trong ống bán khuyên tai trong. Khi thay đổi tư thế đầu, sỏi di chuyển gây tín hiệu sai, tạo ảo giác xoay tròn ngắn (dưới 1 phút), dữ dội, kèm buồn nôn.
- Viêm dây thần kinh tiền đình: Thường do nhiễm virus gây viêm dây thần kinh truyền thông tin thăng bằng từ tai trong lên não. Gây chóng mặt vertigo dữ dội, đột ngột, kéo dài (vài ngày/tuần), kèm buồn nôn, nôn ói, mất thăng bằng nghiêm trọng, không ảnh hưởng thính lực.
- Bệnh Meniere: Rối loạn mạn tính tai trong do tích tụ nội dịch. Đặc trưng bởi cơn chóng mặt vertigo dữ dội (vài phút – vài giờ) tái phát, kèm ù tai, đầy/áp lực trong tai, và suy giảm thính lực tiến triển.
- Viêm mê nhĩ: Tình trạng viêm tai trong, thường do virus/vi khuẩn. Gây chóng mặt vertigo dữ dội, buồn nôn, nôn, mất thăng bằng, và suy giảm thính lực đột ngột/ù tai bên bị ảnh hưởng.
Liên quan đến hệ tuần hoàn máu và tim mạch
Hạ huyết áp tư thế đứng: Tụt huyết áp đáng kể khi đứng dậy từ nằm/ngồi. Do trọng lực dồn máu xuống dưới, cơ thể không bù trừ kịp, giảm máu lên não tạm thời. Gây hoa mắt, choáng váng, nhìn mờ, có thể ngất. Thường gặp ở người lớn tuổi, mất nước, thiếu máu não, dùng thuốc huyết áp/trầm cảm.
Thiếu máu não thoáng qua (TIA) hoặc Đột quỵ: Ít phổ biến hơn, nhưng hoa mắt chóng mặt đột ngột, dữ dội, đặc biệt kèm dấu hiệu thần kinh khu trú (yếu/tê mặt/tay/chân, nói khó, nhìn mờ/đôi, mất thăng bằng nặng) là cấp cứu y tế. Cần đưa đến bệnh viện ngay.
Các rối loạn nhịp tim: Nhịp tim quá nhanh hay không đều làm giảm lượng máu tim bơm đi, giảm máu lên não, gây hoa mắt, choáng váng, hồi hộp, có thể ngất.
Yếu tố về chuyển hóa, dinh dưỡng và nội tiết tố
Cân bằng chuyển hóa và nội tiết rất quan trọng cho chức năng thần kinh.
- Hạ đường huyết: Nồng độ đường máu quá thấp khiến não thiếu năng lượng. Gây hoa mắt, chóng mặt, run rẩy, vã mồ hôi, lú lẫn, có thể co giật/hôn mê. Thường ở bệnh nhân đái tháo đường dùng thuốc, bỏ bữa, nhịn đói lâu.
- Thiếu máu: Giảm hồng cầu/hemoglobin, giảm vận chuyển oxy đến não. Nguyên nhân thường do thiếu sắt, B12, mất máu mạn. Triệu chứng: mệt mỏi, da xanh, khó thở, hoa mắt chóng mặt.
- Các rối loạn chức năng tuyến giáp: Cường giáp hoặc suy giáp đều có thể liên quan hoa mắt chóng mặt ở một số người do ảnh hưởng chuyển hóa/chức năng tim.
- Mất nước và rối loạn điện giải: Nôn, tiêu chảy nặng, sốt, không uống đủ nước gây giảm thể tích tuần hoàn, ảnh hưởng huyết áp, gây hoa mắt.
Các nguyên nhân ít gặp khác nhưng cần được lưu ý
Tuy ít phổ biến hơn nhưng nó khá nghiêm trọng: u não (hố sau, u dây thần kinh số 8), bệnh xơ cứng rải rác (MS), bệnh thoái hóa thần kinh, nhiễm trùng thần kinh trung ương. Thường kèm triệu chứng thần kinh khu trú khác, cần chẩn đoán chuyên sâu.
Biện pháp khắc phục tình trạng hoa mắt chóng mặt tại nhà
Nếu triệu chứng nhẹ, không kèm dấu hiệu nguy hiểm, một số biện pháp tại nhà có thể giúp giảm bớt. Dưới đây là một vài biện pháp đơn giản mà bạn có thể áp dụng.
- Ngồi/nằm xuống ngay: Tránh té ngã. Tìm chỗ an toàn.
- Chọn tư thế thoải mái, giữ yên: Nằm nghiêng/ngửa đầu hơi cao. Tránh cử động đầu đột ngột.
- Nhắm mắt hoặc nhìn điểm cố định xa: Giúp giảm cảm giác xoay tròn trong chóng mặt vertigo.
- Quản lý căng thẳng (stress): Thiền, yoga, hít thở sâu, sở thích cá nhân.
- Uống nước lọc/trà gừng ấm: Nếu nghi mất nước, tụt huyết áp nhẹ. Gừng giúp làm dịu buồn nôn.
- Nới lỏng quần áo: Thoải mái hơn.
Những lưu ý quan trọng bạn nên nắm được
- Không tự ý dùng thuốc trị chóng mặt: Cần chẩn đoán nguyên nhân trước. Tự ý dùng thuốc che lấp dấu hiệu bệnh nguy hiểm, gây khó chẩn đoán, có tác dụng phụ.
- Thận trọng với sản phẩm thảo dược/thực phẩm chức năng: Hiệu quả và an toàn cần kiểm chứng. Tham khảo ý kiến bác sĩ/dược sĩ trước khi dùng, đặc biệt khi đang dùng thuốc khác, tránh tương tác bất lợi.
Tăng cường hoạt huyết, ngủ ngon cùng Harman Tuệ Tĩnh
Tình trạng hoa mắt chóng mặt thường trở nên phức tạp hơn khi có sự cộng hưởng của căng thẳng thần kinh, giấc ngủ kém chất lượng và tuần hoàn máu không thông suốt. Hiểu rõ điều này, Dược phẩm Tuệ Tĩnh đã mang đến sản phẩm Harman Tuệ Tĩnh – một giải pháp hỗ trợ từ thảo dược tự nhiên.
Harman Tuệ Tĩnh là sự kết hợp của năm vị dược liệu quý: Lá Sen, Đinh Lăng, Vông Nem, Xuyên Khung và Lạc Tiên. Sản phẩm tập trung vào việc hỗ trợ hoạt huyết, tăng cường lưu thông máu, đồng thời giúp an thần, cải thiện hiệu quả tình trạng khó ngủ, ngủ không sâu giấc, giật mình khi ngủ và đặc biệt hữu ích cho người đang bị suy nhược thần kinh. Khi giấc ngủ được cải thiện và tinh thần thư thái, cơ thể sẽ có nền tảng tốt hơn để giảm thiểu mệt mỏi và các triệu chứng khó chịu như hoa mắt, chóng mặt.
Hoa mắt chóng mặt là một triệu chứng phức tạp với vô số nguyên nhân. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu, hiểu rõ nguyên nhân, áp dụng biện pháp khắc phục tại nhà phù hợp. Nếu tình trạng kéo dài, tái phát, nặng dần, hoặc đi kèm bất kỳ triệu chứng bất thường nào khác, hãy chủ động tìm bác sĩ để điều trị kịp thời, hiệu quả.
Để được tư vấn chi tiết về Harman Tuệ Tĩnh hoặc thăm khám trực tiếp, quý bạn đọc có thể liên hệ hotline 1800 2295(miễn cước) hoặc đến ngay Dược phẩm Tuệ Tĩnh tại địa chỉ số 4 Trần Phú – Mộ Lao – Hà Đông – Hà Nội.
